ADHD en hormonen. Heeft dat iets met elkaar te maken. Het korte antwoord is: jazeker! Het langere antwoord is deze blog. Over de invloed van hormonen op ADHD bij vrouwen. In welke mate en waardoor dat komt. In dit artikel vertel ik je meer over wat die hormonen doen in de verschillende stadia van het leven van een vrouw en in de verschillende stadia van je menstruatiecyclus.

ADHD bij vrouwen

Ik heb het wel eens eerder gehad over dat ADHD in vrouwenheel vaak pas op latere leeftijd wordt gezien. Omdat vrouwen en meisjes waarschijnlijk sterker de neiging hebben om zich aan te passen aan wat ze denken wat er van hun verwacht wordt. En omdat bij vrouwen en meisjes de hyperactieve variant minder vaak voor lijkt te komen. Of dit echt zo is, of dat meisjes zich inderdaad meer laten conditioneren door hun omgeving, dat laat ik even in het midden.

Nog een groot verschil tussen mannen en vrouwen in het algemeen is de hormoonhuishouding. Bij vrouwen fluctueert deze meer dan bij mannen. sowieso elke maand, maar ook in de diverse stadia van een vrouwenleven. Van puberteit tot overgang.

Hormooncyclus

Tijdens deze verschillende stadia hebben de vrouwelijke hormonen, vooral oestrogeen, een belangrijke rol in de sterkte van de ADHD symptomen. Omdat dit hormoon ook invloed heeft op de dopamine en noradrenaline aanmaak. Dezelfde neurotransmitters die bij ADHD sowieso al minder aanwezig zijn in het voorste deel van de hersenen, in de prefrontale cortex. In aflevering 1 van deze podcast, link in de shownotes, vertel ik daar meer over.

En oestradiol, de meest voorkomende vorm van oestrogeen, kan zelf ook als neurotransmitter dienst doen. Dubbel winst. Ware het niet dat juist het niveau van oestrogeen erg fluctueert tijdens de cyclus.

Onderzoek naar ADHD

Onderzoeken naar ADHD zijn vaak gedaan bij jongens en mannen en veel minder vaak bij meisjes en vrouwen. Juist vanwege deze hormonale schommelingen werden vrouwen gezien als onbetrouwbare onderzoeksonderwerpen. Omdat het beeld bij vrouwen van week tot week al flink kan fluctueren.

Er is pas recent aandacht voor de rol van vrouwelijke hormonen in het ADHD beeld. Ook omdat bij vrouwen met ADHD vaker depressies gezien worden dan bij mannen. Of dat ze meer last hebben van de hormonale stemmingswisselingen dan vrouwen zonder ADHD.

En als je dan kijkt wat bijvoorbeeld oestrogeen en progesteron doen in je brein, is dat ook niet zo heel gek. In dit artikel meer over de rol van hormonen in de verschillende stadia in het leven van de vrouw, de hormoonschommelingen elke maand en welke inlvoed deze hormonen hebben op ADHD.

Menstruatiecyclus

De menstruatiecyclus kent twee fasen. In de eerste fase rijpt een eitje in de eierstokken. En wordt het hormoon oestrogeen aangemaakt. Dit hormoon zorgt ervoor dat de baarmoeder rijp wordt gemaakt om er een bevrucht eitje in te laten nestelen. Het zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies groeit en dikker wordt.

 Tweede fase

De tweede fase begint op het moment van de eisprong. Vanaf dit moment wordt ook het hormoon progesteron aangemaakt. Uit onderzoek komt naar voren dat een hogere progesteronspiegel een negatief effect heeft op de effectiviteit van ADHD medicatie. Ook kan een toename van dit hormoon bijdragen aan een neerslachtig gevoel, buikkramp en vermoeidheid. Progesteron gaat ook de werking van oestrogeen tegen.

Bij een bevruchte eicel kan deze zich na ongeveer een week gaan innestelen in het baarmoederslijmvlies.

Is er geen innesteling, dus geen zwangerschap, dan maakt het baarmoederslijmvlies zich los van de wand en wordt je dus ongesteld. En vervolgens begint het hele circus weer opnieuw. Elke maand opnieuw.

Oestrogeen is top!

In de eerste fase van de cyclus, die ongeveer 2 weken duurt, wordt er steeds meer oestrogeen aangemaakt. Met als piek de eisprong. In deze fase van de cyclus voel je je beter en heb je minder last van stemmingswisselingen. Je ADHD symptomen heb je in deze fase zeker ook nog, maar door de aanmaak van oestrogeen is er meer dopamine en noradrenaline beschikbaar, waardoor het allemaal net even wat makkelijker gaat. Ook als je medicatie slikt, werkt dat in deze periode het beste, ervaar je het meeste effect. Oestrogeen is dus eigenlijk top!

Behalve als…

Als gedurende de tweede helft van de cyclus het oestrogeenniveau flink daalt, heeft ook een niet-adhd brein daar last van. Door stemmingswisselingen, ongefocust voelen etcetera. Het brein dat sowieso al ADHD heeft en dus sowieso al minder dopamine en noradrenaline aanmaakt, heeft het in deze periode nog veel en veel lastiger. Alle ADHD kenmerken verergeren in deze periode vaak. En ook lijkt medicatie minder goed te werken, door het hogere progesteron niveau. Als je medicatie neemt, kun je kijken of dit voor jou ook geldt en hier met je arts over praten of er een oplossing voor gevonden kan worden.

Zelf slik ik geen medicatie, maar heb wel een hormoonspiraal. Waardoor mijn hormoonspiegel niet zo dramatisch fluctueert als zonder. Ik ben nu 44 en ik ben vanaf m’n 17e ongeveer wel aan de pil. Ook omdat ik echt een mega zware menstruatie had en ontzettend last van PMS. Het premenstrueel syndroom. Met heftige stemmingswisselingen. Toen wist ik nog niet van m’n ADHD (sowieso wist ik niet eens van het bestaan van ADHD). Achteraf is het inderdaad zo dat ik in de tweede helft van m’n cyclus nog veel chaotischer en minder focus had dan in de eerste helft. Het slikken van de pil had echt als groot voordeel dat dat een stuk minder was. En nu snap ik waarom.

Zoals ik net zei, ik ben nu 44 en dat betekent ook dat er een andere, nieuwe fase in mijn leven als vrouw voor de deur staat: De overgang. Joepie! Voordat ik daar meer over ga vertellen, eerst over de eerdere hormonale fasen in het leven van een vrouw. Te beginnen bij de puberteit.

Puberteit

In de puberteit beginnen de hormonen echt lekker hun werk te doen. Iedereen kent wel het puber met z’n rondrazende hormonen waar die zelf geen raad mee weet. Het is echt een hormonenachtbaan. Bij jongens is het het stijgende niveau van testosteron dat ervoor zorgt dat ze meer risico gaan nemen, andere dingen gaan doen. Het lijkt wel alsof het karakter veranderd. Bij meisjes zorgt de hiervoor genoemde oestrogeen en progesteron productie ervoor dat er een fluctuatie in stemmingen is. Ene moment boos en geïrriteerd, andere moment vrolijk.

De hormonenachtbaan

Waar jongens zich vooral naar de buitenwereld uiten. Soms ook met stomme en gevaarlijke dingen doen en experimenteren met alcohol en drugs enzo. Zo gebeurt het bij meiden vaak dat ze de problemen die ze hebben vaker internaliseren. Ze trekken zich meer terug. Praten er niet over. Waardoor problemen veel minder snel naar de oppervlakte komen. Bij meiden met ADHD komt depressie bijvoorbeeld vaker voor dan bij leeftijdsgenoten zonder ADHD. Maar ook leerproblemen, problemen met agressie en het gebruiken van alcohol of drugs komt vaker voor bij meiden met ADHD dan bij meiden zonder ADHD.

Zelf kan ik het me ook nog wel goed herinneren. Een week voordat ik ongesteld moest worden leefde ik altijd in een soort roes, een mist. Waarbij alles wat er tegen me gezegd werd echt het ene oor in en het andere weer uit ging. Waarbij leren of studeren voor een toets echt niet ging. Nu, doordat mijn hormoonspiegel niet sterk fluctueert, heb ik er minder last van. Als je een dochter hebt in de puberteit en je merkt dat zij ook last heeft van die premenstruele mist, kun je samen met haar kijken hoe haar cyclus in elkaar zit en ervoor zorgen dat ze in die periode (de week voor de menstruatie) minder schoolwerk hoeft te doen en leren voor toetsen of examens op een ander moment inplant. Hiervoor kan werken met een bullet journal een goed idee zijn. Onderaan dit artikel vind je een link naar mijn gratis bullet journal bij ADHD minicursus.

Tot zover de wondere wereld van de puberteit.

De vruchtbare jaren

De volgende fase in het leven van de vrouw zijn de vruchtbare jaren. Hierin zien we eigenlijk hetzelfde beeld: in de eerste twee weken van de menstruatiecyclus, voor de eisprong, gaat het allemaal wat makkelijker en soepeler. Natuurlijk heb je dan niet minder ADHD, dus de vergeetachtigheid, het gebrek aan focus en andere kenmerken die zijn er altijd. In de laatste twee weken van de cyclus zijn ze nog echt veel en veel sterker aanwezig. Omdat dopamine ook het gelukshormoon genoemd wordt, dat je je blijer voelt als er dopamine aanwezig is, is het gebrek aan deze neurotransmitter in de laatste twee weken van je cyclus verantwoordelijk voor die chagrijnige, angstige en depressieve gevoelens.

Wat je zou kunnen doen is een paar maanden een dagboek bijhouden. Ook dit kun je heel makkelijk in een bullet journal doen. Bijhouden per dag hoe je je voelt. En op welke plek in je cyclus dit is. Je gaat een patroon zien. En als je een regelmatige cyclus hebt, kun je hier in je bullet journal ook op inspelen. Dat je het in deze periode rustiger aan doet. Wat zachter en liever bent voor jezelf. Dat je nog meer rustmomenten inbouwt.

 Zwangerschap

Vanaf het moment dat je zwanger bent, worden er weer een hele hoop aan allerhande hormonen aangemaakt. Je lichaam is superhard aan het werk, ook al zie je aan de buitenkant nog bijna niks. Hierdoor kunnen bij vrouwen met ADHD de stemmingswisselingen, vermoeidheid en angsten erger worden.

Zelf weet ik dat ik bij mijn zwangerschappen de eerste twee maanden ongeveer 14 uur per dag sliep, als het kon. Ik ging om 8 uur ‘s avonds vaak al naar bed. Tot de andere ochtend 8 uur en dan ook nog een middagdutje. Ik heb nog nooit zo goed geslapen als toen eigenlijk.

Verderop in de zwangerschap stijgt de oestrogeenspiegel. Waardoor vrouwen met ADHD zich eigenlijk veel beter gaan voelen, want ze maken meer dopamine en noradrenaline aan.

Na de bevalling

Na de bevalling daalt het niveau van je hormonen flink. Dit is de oorzaak (naast slechter slapen vanwege de gebroken nachten) van de babyblues of kraamtranen en erger dan dat, waarschijnlijk ook de oorzaak achter de postpartum depressie. En er is een sterk vermoeden dat dat laatste bij vrouwen met ADHD vaker voorkomt dan bij vrouwen zonder ADHD. Ik heb zelf na de geboorte van mijn jongste dochter ook een postpartum depressie gehad. Uiteindelijk is dit de periode geweest waarin ik ontdekte dat het waarschijnlijk ADHD was, wat de rest van mijn leven al af en toe voor problemen heeft gezorgd. En tijdens mijn depressie was de ADHD op z’n ergst. Ik kon helemaal niks meer. Niks onthouden, totale brainfog. Meer over ADHD en depressie in een andere aflevering van deze podcast. Link in de shownotes.

De overgang

De volgende stap in het leven van de vrouw is de overgang, of de menopauze. De overgang begint tussen de 45 en 55. De gemiddelde leeftijd ligt op 51.

10 jaar eerder begint al de perimenopauze. Tijdens deze periode gaan de eierstokken langzaam minder oestrogeen aanmaken. In de laatste 1 tot 2 jaar daalt het niveau van oestrogeen nog sneller.

Op het moment dat je lichaam helemaal is gestopt met de eisprong en met het produceren van oestrogeen, is er sprake van de echte menopauze. Je bent nu echt gestopt met menstrueren. Officieel wordt gezegd dat als je al 12 maanden geen menstruatie hebt gehad, dat je dan officieel de menopauze hebt bereikt.

Perimenopauze

In de perimenopauze maak je, door de lagere oestrogeenspiegel, minder dopamine en noradrenaline aan, waardoor je je neerslachtiger kunt voelen, vergeetachtig kunt worden (of extra vergeetachtig) en alsof je watten in je hoofd hebt. Dit geldt ook voor vrouwen zonder ADHD, maar voor vrouwen met adhd nog even een stukje erger.

Na de overgang, als je hormoonspiegel gestabiliseerd is, ervaren veel vrouwen dat hun ADHD ook wat meer gestabiliseerd is. Natuurlijk is het er nog steeds, maar de heftige pieken en dalen zijn wat minder.

Als je in de overgang zit en ook echt extra last ondervindt van je ADHD kenmerken, is dit ook de moeite waard om met je arts te bespreken. Zowel met je arts die je adhd medicatie voorschrijft, als ook met de arts waarmee je de overgangsklachten bespreekt. Behandelen met hormoontherapie in de overgang is een mogelijke oplossing, alhoewel hormoontherapie niet zomaar gestart wordt, het is niet zonder risico’s. Het is wel altijd mogelijk om dit met je arts te bespreken.

Tot slot

ADHD en vrouwelijke hormonen: het heeft ontzettende invloed op elkaar. En eigenlijk nog meer dan dat je misschien dacht. Weten wat er aan de hand is, scheelt al een heel stuk. In ieder geval geldt dat voor mij. Ik weet altijd graag hoe dat dan precies werkt in m’n lichaam en in m’n brein. Dat is een vorm van overal controle over willen hebben, wat ook bij ADHD heel vaak voorkomt. Maar dat is weer een ander onderwerp, waar ik een andere keer vast een aflevering van de podcast over ga maken of een blog schrijven.

Meer informatie over de bullet journal bij ADHD minicursus vind je hier: www.jorjoy.nl/bullet-journal/

Luister je liever dan dat je leest? Ik heb over dit zelfde onderwerp ook een podcast aflevering opgenomen. Deze kun je hier luisteren:
www.jorjoy.nl/podcast/017-adhd-en-hormonen/

(Ik geef de links in dit artikel expres niet al in de tekst. De kans is groot dat je daardoor afgeleid wordt van waar de tekst eigenlijk om gaat.)